Kunstenaar in Zicht!

Kunst in Zicht werkt samen met tal van kunstenaars in de ontwikkeling en de procesbegeleiding van haar projecten. Deze artiesten zijn – naast het vaste team – een onmisbare schakel in de werking. We zetten hen daarom graag in de kijker en laten je kennismaken met hun werk binnen de organisatie. Ditmaal zitten we rond de tafel met multidisciplinair kunstenares Joana Rossi. In haar praktijk streeft ze steevast naar verbeelding en verbinding; telkens op andere manieren en met andere groepen.

Joana, jouw kunst(educatieve) praktijk is enorm bruisend en uiteenlopend. Zo ga je met diverse groepen aan de slag met een waaier aan materialen. Hoe is de liefde voor die materiële verscheidenheid gegroeid?

Vooral mijn eigen curiositeit was daarin de drijfveer. Als autodidact heb ik me lang kunnen verdiepen in een persoonlijke ontdekkingstocht. Ik leerde met veel nieuwsgierigheid over mineralen, gereedschappen en métiers, transformatieprocessen, “afval”, en textiel.
Materiaal is voor mij in de eerste plaats een middel om de verbeelding vorm te geven. Ik vertrek graag vanuit de veelzijdigheid van materialen. Zo vind ik het heerlijk om allerlei functies te bedenken voor bepaalde stoffen en objecten. In een wereld van overaanbod, probeer ik me zo te beperken tot het werken met wat voorhanden is of zelfs in de weg staat. Vanuit het besef dat natuurlijke bronnen niet onuitputtelijk zijn, probeer ik zo de levensduur van dingen te verlengen.

Textiel is een mooi voorbeeld van hoe 'upcyclen' eigenlijk iets van vroeger is. Er waren zoveel grondstoffen en werkuren nodig om textiel te maken, dat stoffen zo lang mogelijk bleven circuleren. Tegenwoordig lijkt het een wegwerpproduct, waarvan we de veelzijdigheid vergeten zijn. Ik daag mezelf uit hier meer oog voor te hebben.

In veel van je projecten is textiel ook het uitgangspunt. Is daar een reden voor? 

Textiel is een rode draad door de mensheid. Een sociaal weefsel dat verweven is in de maatschappij. En daarnaast is het ook gewoon een zacht materiaal dat drager kan zijn van geuren, herinneringen en zoveel meer. Bovendien kent textielkunst een enorme rijkdom, zonder dat de kunst ervan vaak wordt opgemerkt. Het materiaal draagt als het ware een boodschap uit. 

In Latijns-Amerika, waar ik de eerste helft van mijn leven doorbracht, hebben heel wat regio's hun initiële en lokale identiteit verloren tijdens de eeuwen van kolonisatie. Toch bleef het leven in het geheugen en de strijdvaardigheid van de bevolking. Die greep terug naar de artisanale métier van het weven; een arbeid die een enorme vaardigheid en traagheid vereist. Het is een actie in de herovering van de eigen identiteit. En een actie die dwingt tot vertraging, waardoor je stilstaat bij de waarde van de materialen.

En naar die waarde en traagheid wil ik terug op zoek gaan. Want al wat je weggooit verdwijnt uit het zicht, maar niet van de planeet. Ook de textielindustrie draagt bij tot contaminatie en overbodige wegwerpproducten. Waar een (groot)moeder vroeger een dekentje maakte voor een baby of kind, daar heb je nu een gamma aan spotgoedkope dekentjes in de winkel. Maar ik geloof niet dat die dezelfde kracht hebben. In het zelfgemaakte deken huist een zekere ritualiteit en essentie. Dat is een kracht, waarnaar ik steeds op zoek blijf gaan. Ik wil voorbij het praktische nut kijken en het poëtische omarmen. Voor mij is de storytelling belangrijk; het emotionele aspect dat het sociale geheugen voedt.

Dat sociale geheugen spoor je ook op in het project van ‘Textile Tales Haren’?

Dat klopt. In Textile Tales ga ik op zoek naar een ruimte van sociale betekenis samen met enkele inwoners van Haren. Haren is een gemeente, dicht bij Brussel, die bekend staat voor haar voormalige witloofteelt. Met de lokale gemeenschap ga ik op zoek naar wat hen nu verbindt. Om dat denk- en voelproces op te wekken, maak ik graag gebruik van textile-mapping. Als carthografen proberen we het Haren van morgen in beeld te brengen aan de hand van individuele, kleurrijke borduursels. Tijdens de bespreking daarvan delen bewoners hun persoonlijke verhalen, die vaak onlosmakelijk rijmen met het collectieve verhaal van de streek. Ik geloof dat je met handwerk de connectie tussen je hoofd en hart kan maken.

De kracht van verbeelding en verbondenheid is volgens mij de superkracht van de mens. En dat wil ik als kunstenaar graag achterlaten.  Ik ben een mens van de wereld en wil vertragen om op een bewuste manier met mensen en de wereld rondom om te gaan. Bewust en met richting. Ik geloof in de kracht van de daad en de kracht van de openbare ruimte, van het onverwachte en het meerstemmige.

Zit die fascinatie voor verbeelding en verbinding ook in jouw werk binnen Kunst in Zicht?

Zeker! De werking vertrekt vanuit de empowerment van zowel begeleiders als participanten. Daardoor ontstaat er een duurzaam traject, waarbij kunsteducatieve tools ingebed raken in de dagelijkse praktijk van bijvoorbeeld leerkrachten. Als kunsteducator wil je de straal van impact zo groot mogelijk maken. Kunst in Zicht streeft voorbij kortstondige workshops en heeft écht aandacht voor de intermenselijke kant: de wisselwerking tussen artiesten, begeleiders en actieve deelnemers. Zo beperkt de kunsteducatie zich niet enkel tot de klas maar kan het ook doorsijpelen op het niveau van de school, de scholengroep of de stad.

Kunst in Zicht focust zich interdisciplinair op verbeelding en verbinding. Er is veel gehoor voor eigen inbreng. Voor een kunstenaar is het erg dankbaar dat je zelf inspraak mag hebben in de visie en stevig ondersteund wordt door een warm team met elk een andere specialisatie.  

Vertel ons eens iets meer over de ontwikkeling van het Ontdekpakket Plantartica. Dat is uiteindelijk ook een zeer diverse tool geworden met veel aandacht voor hoofd, hart en handen. 

Mijn voorliefde voor planten en interculturaliteit is heel bepalend geweest in dit opzet. Door mijn Braziliaans-Argentijns verleden hecht ik veel belang aan rituelen zoals bijvoorbeeld het theeritueel. Zorgvuldig thee zetten maakt ons opnieuw attent voor geur, kleur en smaak. En voor de multi-inzetbaarheid van materialen. In het ontdekpakket mondt het theeritueel zo uiteindelijk uit in een schilderopdracht. Maar daarnaast wordt er bijvoorbeeld eveneens gewerkt met cyanotypes of yoga om terug de verstilling in en met het plantenrijk aan te gaan.

Het ontdekpakket stimuleert op die manier de nieuwsgierigheid en het samenspel, en triggert de verwondering. Het nodigt uit tot ontdekking, om in wisselwerking te gaan met de omgeving en om te ervaren wat we voelen. Het pakket wil de ontdekkers ervan laten inzoomen op het feit dat we als  mens deel uitmaken van de natuur en van een groep. Alles is één ecologisch web van voortdurende uitwisseling. Ik ben verheugd dat ik die boodschap bij Kunst in Zicht in een creatieve vorm mag uitdragen en door mag geven aan de volgende generatie.

Nieuwsgierig geworden? 

Tot 30 september kan je het grootste Ontdekpakket Plantartica aankopen aan de helft van de prijs. Speciaal voor de start van het schooljaar! Meer info vind je hier.

Foto's: Joana Rossi